معرفی روش آبیاری بارانی و انواع مختلف آن

آبیاری بارانی روشی است که در آن آب با فشار در داخل یک شبکه لوله‌کشی شده جریان پیدا کرده و سپس از آبپاش های تعبیه شده روی این شبکه خارج می‌شود. ساختمان آبپاش‌ها به گونه ای است که هنگامی که آب با فشار از آن خارج می‌شود به صورت قطرات ریز و درشت درآمده و مشابه باران در سطح مزرعه ریخته می‌شود. به همین دلیل این سیستم آبیاری به روش بارانی نامیده می‌شود.

در این روش آب با سرعتی مساوی و یا کمتر از نفوذ پذیری خاک، به صورت باران بر سطح زمین پخش می‌شود تا خاک فرصت نفوذ پیدا کند. اگر شدت بارش از سرعت نفوذ در خاک بیشتر باشد،باعث ایجاد رواناب در سطح زمین کشاورزی شده و راندمان آبیاری کاهش پیدا خواهد کرد.

مزایای روش آبیاری بارانی

• حذف عملیات تسطیح و کاهش هزینه‌های آماده سازی اراضی
• کاهش هزینه نیروی کارگری در مقایسه با روش‌های آبیاری سطحی
• فراهم شدن امکان تهویه خاک
• کاهش تلفات به صورت رواناب و فرسایش خاک
• امکان آبیاری در اراضی شیبدار
• زمین کمتری برای مسیر انتقال آب هدر می‌رود
• امکان مبارزه با یخبندان ، آفات و انگل‌ها
• امکان آبیاری اراضی کم عمق
• امکان آبیاری در خاک‌های مختلف
• امکان آبیاری در اغلب شرایط آب و هوایی

معایب روش آبیاری بارانی

•  هزینه سرمایه گذاری اولیه نسبتاً زیاد
• کاهش یکنواختی توزیع و افزایش تلفات آب در صورت وجود باد
• افزایش تلفات آب در اثر تبخیر در مناطق گرم و خشک
• امکان شسته شدن سموم قارچ کش و آفت کش از روی برگ ها
• امکان سوختگی و ایجاد خسارت برای برگ ها در صورت وجود املاح زیاد در آب

اجزای سیستم‌های آبیاری بارانی

•  سیستم پمپاژ و تأمین فشار
• خطوط لوله اصلی
• لوله‌های فرعی
• آبپاش‌ها

انواع سیستم های آبیاری بارانی

روش مختلف آبیاری بارانی را می توان بر اساس کلاسیک  یا غیر کلاسیک(اتوماتیک)بودن و متحرک یا ثابت بودن طبقه بندی کرد. در ادامه با انواع مختلف این سیستم ها آشنا خواهیم شد.

کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک

در این سیستم ایستگاه پمپاژ، لوله‌های اصلی و فرعی و بال ها در طول فصل کشت در جای خود ثابت می‌باشد و به فراخور نیاز، آبپاش‌ها  توسط کارگر و به وسیله رایزر در نقاط مختلف به شیرهای خودکار متصل شده و آبیاری انجام می‌گیرد. در این سیستم لوله‌های اصلی زیر خاک مدفون می‌باشد و لوله‌های جانبی می‌توانند به‌صورت مدفون و یا روزمینی باشند.

کلاسیک نیمه متحرک

در این سیستم ایستگاه پمپاژ، لوله‌های اصلی و فرعی تابت است و لوله‌های جانبی(بال ها) توسط کارگر در مزرعه جابجا می شود. بال ها در نقاط مختلف مزرعه با استفاده از اتصال‌های سریع به لوله ‌های اصلی متصل و عمل آبیاری را انجام می‌شود.

کلاسیک کاملا ثابت

در سیستم آبیاری بارانی ثابت کلیه اجزاء سیستم از پمپ گرفته تا لوله اصلی، لوله نیمه اصلی و ولوله‌ های فرعی در موقعیت خود ثابت بوده و برای تمام ایام سال در همان مکان باقی می‌مانند و فقط بایستی شیرهای ابتدای هر قطعه باز و بسته شوند. این سیستم‌ها معمولاً برای گیاهان چندین ساله و باغ‌ها به‌کار برده می شود هزینه بالایی نسبت به به بقیه روش ها دارد. در این سیستم میتوان با استفاده از شیرهای برقی سیستم را اتوماتیک نمود.

کلاسیک کاملا متحرک

در سیستم کلاسیک کاملا متحرک کلیه اجزاء تشکیل‌دهنده واحد آبیاری بارانی مانند  پمپ، لوله اصلی، لوله نیمه اصلی و لوله‌های فرعی قابل جابه‌جا شدن بوده و می‌توانند از یک مزرعه به مزرعه دیگر انتقال داده شوند. در این روش چون همه لوله‌ها جابجا می‌شوند، از جنس آلومینیم برای آنها  استفاده می‌ شود. مهم‌ترین عیب این روش آبیاری نیاز به نیروی کارگری زیاد و همچنین اصطهلاک قطعات است.

ویل موو (آبفشان غلتان)

این سیستم از لترال و لوله های آلومینیومی که در مرکز چرخ‌هایی بزرگ با قطر یک و نیم تا دو متر قرار دارد تشکیل شده است. این دستگاه جزء دستگاه‌های آبیاری نیمه مکانیزه بوده و در حین آبیاری حرکتی ندارد. پس از اتمام آبیاری هر قسمت از مزرعه، لوله لترال به‌وسیله یک نیروی محرکه  یا موتور بنزینی به سایر بخش‌های مزرعه منتقل می‌شود.

سیستم آبیاری عقربه‌ای یا سنترپیوت

این سیستم آبیاری شامل یک بال آبیاری بزرگ است آبپاش‌ها بر روی آن مستقر هستند. این بال آبیاری  بر روی چرخ هایی نصب شده و با چرخش حول یک محور مرکزی مشابه حرکت گردشی عقربه ساعت، زمین را به شکل دایره آبیاری می‌کند. بال آبیاری از چندین دهانه تشکیل شده که بر روی برجهایی به شکل A قرار گرفته‌اند. هر برج دارای دو چرخ بزرگ است. شعاع دایره تحت آبیاری به اندازه طول لوله لترال است.

جهت مشاهده ویدئو آموزشی این سیستم آبیاری کلیک کنید.

سیستم آبیاری متحرک خطی یا لینیر

این سیستم آبیاری مشابه سیستم آبیاری عقربه ای است با این تفاوت که در این سیستم حرکت لوله لترال و آبپاش‌های روی آن به ‌صورت خطی است و زمین تحت آبیاری بصورت مربع یا مستطیل است.

سیستم آبیاری ارابه‌ای یا گان

در این سیستم آبیاری از یک آبپاش تفنگی بزرگ که بر روی یک ماشین متحرک یا به اصطلاح ارابه قرار دارد استفاده می‌شود. در این روش بال آبیاری شامل یک لوله است که از یک طرف به دور یک قرقره بزرگ پیچیده شده و از طرف دیگر به ماشین متحرک متصل می‌شود.

برای انجام دادن آبیاری یک قطعه زمین، ابتدا دستگاه را به کمک تراکتور در ابتدای زمین مورد نظر قرار می‌دهند. سپس آبپاش را که لوله پلی اتیلن نیز به آن وصل است در داخل مزرعه و بر روی ارابه می‌گذارند. برای ایجاد فشار آب در داخل لوله‌ها از موتور دیزل یا الکتروموتور استفاده می‌شود. پس از روشن کردن موتور ابتدا آب با فشار وارد توربین می‌شود و آن را می‌چرخاند. آب پس از خروج از توربین وارد لوله پلی اتیلن شده و از طریق آبپاش در سطح مزرعه پخش می‌شود.