آبیاری زیر سطحی
آبیاری زیر سطحی نوعی از آبیاری قطره ای است با این تفاوت که در این روش تمامی اجزای سیستم از جمله لوله ها و قطره چکان ها در زیر سطح خاک قرار دارد. عمق قرار گیری تجهیزات در خاک به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله نوع خاک، نوع محصول، نحوه برداشت محصول و … .
روش آبیاری قطره ای زیر سطحی روشی کارآمد است که وظیفه تامین آب مورد نیاز برای ریشه را به عهده دارد. با توجه به هزینه های بالای طراحی و نگهداری این روش، باید قبل از ورود آب به لوله‌های توزیع، آب تصفیه شود تا احتمال گرفتگی را به حداقل برساند. همچنین سیستم باید طوری طراحی شود که همه لوله‌ها بصورت دوره‌ای شستشو داده شوند.
سیستم آبیاری زیرسطحی یک روش نوین است که می تواند مشکلات ناشی از راندمان پایین سایر روش های آبیاری را حل نماید. در این روش آب مورد نیاز گیاه از ۳ طریق و به طور مستقیم با حداقل تبخیر در اختیار گیاه قرار می گیرد:
۱-لوله های قطره چکان دار
۲- لوله های تراوا
۳- کپسول رسی متخلخل
مزیت کپسول رسی و لوله های تراوا نسبت به لوله های قطره چکان دار، عدم گرفتگی منافذ خروجی آب توسط ریشه های گیاهان می باشد. استفاده از کپسول های رسی مشابه روش سنتی آبیاری در مناطق حاشیه کویری ایران به نام آبیاری کوزه ای است. در آبیاری کوزه‌ای یک ظرف سفالین قابل نفوذ در داخل خاک و نزدیک پای درخت یا گیاه قرار داده می‌شود و آب به‌صورت دستی به داخل کوزه ریخته شده و از جداره ظرف به‌تدریج جذب خاک و گیاه می‌شود.
مزایای آبیاری زیر سطحی
۱) توزیع بهتر و یکنواخت آب برای محصولات
۲) کاهش تبخیر آب و در نتیجه جذب آب بیشتر
۳) مصرف بهینه آب و حفظ رطوبت خاک در اطراف ریشه
۴) عملکرد مناسب در مناطق بادخیز و خشک
۵) افزایش توان تنظیم مقدار آب و جلوگیری از هدر رفت آب ناشی از ایجاد رواناب
۶) طول عمر بیشتر اجزای سیستم
۷) کیفیت بهتر محصولات
۸) کاهش بیماری های قارچی و علف هرز در سطح خاک
۹) کاهش مصرف کود و مواد شیمیایی و جذب بهتر آن
معایب آبیاری زیر سطحی
۱) احتمال جویده شدن نوارها توسط جوندگان
۲) احتمال انسداد و معیوب شدن نازل‌ها توسط ریشه
۳) تجمع نمک در اطراف ریشه و مناطق مرطوب بهنگام استفاده از آب شور برای آبیاری
۴) احتمال گرفتگی قطره چکان ها
اجزای مختلف سیستم آبیاری زیر سطحی:
- پمپ
برای ایجاد فشار لازم برای عملکرد مناسب سیستم از پمپ استفاده می شود.
- ایستگاه فیلتراسیون
مهم ترین قسمت در آبیاری زیرسطحی ایستگاه فیلتراسیون است. سامانه آبیاری قطره ای زیرسطحی برای رسیدن به عملکرد مناسب احتیاج به تصفیه آب از مواد شیمیایی ، فیزیکی و بیولوژیکی دارد. عواملی که در انتخاب و طراحی ایستگاه فیلتراسیون نقش عمده دارند عبارت اند از: کیفیت و خلوص آب آبیاری ، قطر مسیر مجاری آب در قطره چکان ها و فشار آب آبیاری
- لوله ها
لوله های آبیاری در واقع واصل بخش های مختلف سیستم آبیاری زیرسطحی هستند. یعنی آب از طریق لوله ها از سامانه پمپاژ دریافت، و پس از عبور از لوله ها و نوار های آبیاری به قطره چکان می رسد.
- فشارسنج
با استفاده از فشارسنج عملکرد سیستم با ضوابط طراحی اندازه گیری می شود. تعیین محل فشار سنج بسیار مهم است. اگر در ابتدا و انتهای سامانه کنترل شدت جریان عبوری فشارسنج را قرار دهید می توانید از گرفتگی قطره چکان، و یا نشتی در لوله آبیاری و مشکلات دیگر مطلع شوید.
- شیریک طرفه
از شیر یک طرفه قبل و بعد از ایستگاه فیلتراسیون، ابتدای لوله ی اصلی و ابتدای لوله رانش پمپ استفاده می شود. زیرا در صورت خاموش کردن پمپ از برگشت آب جلوگیری شود. برگشت آب باعث ایجاد صدمات احتمالی به به پمپ و سامانه کنترل مرکزی شده و برگشت کود و ذرات ریز از تانک تزریق کود به منبع آب ، نیز باعث آلودگی محیط زیست و یا خطر مسمومیت برای انسان و دام می شود.
- دبی سنج
برای کنترل حجم آب و همچنین آگاهی از گرفتگی قطره چکان و پارگی لوله آبیاری یا لترال از دبی سنج استفاده می شود.
- شیر آبیاری
برای قطع و وصل جریان از شیر آبیاری استفاده می شود. این شیر ها در دو نوع دستی و اتوماتیک وجود دارند.
- شیر تخلیه هوا
به منظور جلوگیری از مکش ذرات خاک به داخل قطره چکان ها در زمانی که سیستم خاموش است، از شیرهای تخلیه هوا استفاده می شود. این شیر ها در نقاط ارتفاعی و آخر لوله های نیمه اصلی نصب می شوند.
- خط تخلیه
در انتهای هر بلوک آبیاری ، لترال ها به یک مانیفلد که شستشوی سامانه را به عهده دارد ، متصل می شوند. در انتهای این مانیفلد ها شیر تخلیه قرار دارد. وظایف مانیفلد شستشو یا خط تخلیه عبارت است از شستشوی رسوبات و مواد اضافی باقیمانده در لترال ها و هدایت آن به محل مخصوص در نظر گرفته شده و متعادل ساختن فشار در لترال ها.
- لترال ها (لوله های قطره چکان دار)
آخرین و مهم ترین قسمت سامانه آبیاری قطره ای زیرسطحی لوله های قطره چکان دار هستند. انتخاب قطره چکان با کیفیت، موجب طول عمر سیستم وپایداری یکنواختی پخش آب می شود.
جهت مشاهده ویدئو آموزشی مرتبط با آبیاری زیر سطحی کلیک کنید.